زمستان گذرانی موفق کلنی های زنبور عسل

مقدمه

زمستان گذرانی به عنوان یکی از چالش ها و مشکلات اساسی زنبورداران در آینده و اقتصاد واحد زنبورداری نقش مهمی دارد. بسیاری از تازه واردها و حتی زنبورداران با تجربه نیز ممکن است با اشتباهاتی کندوهای خود را خالی از زنبور کنند و سرآخر با کندوهای خالی مواجه شوند. دیدن این صحنه برای زنبوردار دردناک است که فرزندان خود یعنی زنبورهای خود را از دست بدهد. نگران نباشید برای جلوگیری و پیشگیری از این اتفاق بد، با اتخاذ برخی تدابیر و پیش بینی ها می توان نه تنها از این اتفاق جلوگیری کرد، بلکه کندوهایی قوی و سرحال برای فصل بهار داشته باشیم. دلایل تلفات زنبورهای عسل متفاوتند و لیکن معمولاً زنبور به دلایلی از جمله نداشتن یا نیافتن غذا در فصل سرما (مرگ ناشی از سوء تغذیه)، عدم مدیریت مناسب پرورش، حمله آفات و بیماری ها، اشتباه در استقرار کندوها و ... از بین می رود. ما در ادامه برخی تجربیات و مطالب علمی و فنی را با شما در میان می گذاریم تا بتوانید با خیال راحت یک پرورش بدون دغدغه و نگرانی داشته باشید. لطفا تا پایان مطالب با ما همره باشید.

دلایل تلفات زنبور عسل در فصول سرد

آب و هوای سرد معمولا با خزان و خواب گیاهان همراه است. در مناطق کوهستانی یا سردسیر، فصل پاییز و زمستان به مرگ جنگل و مرتع معروف است. در این شرایط زنبور عسل طبق تجربه خود برای این فصول غذای خود را در خانه های شش ضلعی مومی ذخیره می کند. آب و هوای سرد از یک سو، نبود غذا در طبیعت از سوی دیگر دو عامل ایجاد تنش برای زنبور عسل است. زنبورها برای یک زمستان گذرانی خوب نیاز به یک غذای متعادل دارند. این غذا معمولاً عسل به همراه کمی گرده گل های مختلف است. ملکه عامل تثبیت کننده نظم و انضباط جمعیت زیاد کندوست. به هر دلیل شرایط ملکه دچار چالش شود، کندو هم به شدت آسیب می بیند. ملکه برای تغذیه نیاز به ژل رویال دارد. این ژل معمولا توسط زنبورهای جوان تولید می شود. برای تولید زنبورهای جدید هم باید در کندو ذخیره کافی عسل و گرده باید وجود داشته باشد. ما ذیلاً راهکارهای کاهش تنش، مدیریت مناسب کندو و مهاجرت را برای افزایش کارایی و راندمان کندوهای شما اشاره می کنیم.

راه های پیشگیری و کنترل تلفات در فصول سرد

در فصول سرد کنترل سرما، فشرده سازی جمعیت، کنترل آفات و بیماری ها، پیش بینی ذخیره عسل و گرده کافی، تغذیه دستی، عایق بندی کندو، چیدمان مناسب کندوها  مجموعه اقداماتی است که شما را در زمستان گذرانی موفق کمک می کند. 

ذخیره غذای کافی برای کندو

غذا حاوی مواد مغذی از جمله انرژی، پروتئین، کربوهیدرات، چربی، ویتامین ها، مواد معدنی و ... است. غذا برای سلامت حیوانات از جمله زنبور عسل ضروری است. برای فعالیت پرواز، نگهبانی، نظافت و نگهداری کندو، جمع آوری شهد و گرده، تولید عسل، تولید گرده، تولید زهر، تولید ژل رویال همه و همه به تامین غذا بستگی دارد. در طبیعت گل ها این وظیفه مهم را بر عهده دارند. معمولا گل ها شهد و گرده را با هم تقدیم مهمان خود می کنند. زنبورها با جمع آوری گرده و شهد، با گرده افشانی گل ها باروری و تولید میوه یا محصول را برای گیاه هدیه می دهند. شهد و گرده معمولا دارای مواد مغذی لازم برای تامین سلامت کندو می باشد و لیکن ما انسان ها با برداشت غذای کندو آنها را به چالش می کشانیم. 

تیم تحقیق و توسعه هانی هاب معتقد است هیچ خوراکی به اندازه عسل طبیعی و قاب های دارای گرده گل برای ادامه حیات موفق کندو موثر نمی باشد. توصیه ما این است حداقل دو قاب برای کندوی ده قاب عسل برای زمستان غذا گذاشته شود. حاصل تجربه بیش از 20 سال ما این است که هیچ چیز عسل و گرده طبیعی نمی شود. برخی همکاران ما توصیه تغذیه تکمیلی را دارند و برای زنبور هیچ عسلی نمی گذارند. این مسئله باعث سوء تغذیه و کاهش باروری ملکه می شود و طول عمر اقتصادی آن را کاهش می دهد. 

حاصل تجارب گذشته ما حاکی از این است که خوراک هایی که برای زنبور عسل در ایران به کندوها خورانده می شود عمدتا منابع گلوگزی یا فروکتوزی است که قابلیت استفاده آسان را در کندو برای زنبوردار فراهم می کند. اگر شما از این مواد برای زمستان گذرانی با تحریک کندو استفاده می کنید؛ حتما از گرده گل غافل نشوید. البته از سلامت گرده گل هم باید مطمئن بود. گرده گل را از زنبوردارانی که تلفات ناشی از بیماری یا آفت داشته اند نخرید. تاکید موکد ما این است که غذای زنبور باید پاک باشد و فاقد آلودگی باشد. آلودگی ها باعث بروز تلفات برای شما خواهد شد. 

جمعیت سازی در فصل گرم

مهمترین عامل بقای کندو در فصل زمستان داشتن یک جمعیت خوب است. کندوهایی که قوی هستند معمولا بدون مشکل به فصل بعد خود را می رسانند. مشکل از جایی شروع می شود که ما بچه کندوها یا کندوهایی مواجه هستیم که جمعیت خوبی ندارند. معمولا نباید عسل بچه کندوها برداشت شود. اگر عسل بیش از دو قاب باشد می توان به برداشت عسل اقدام کرد. 

یکی از نکات مهم در برداشت عسل، توجه به قاب شفیره ها و تخم روز است. معمولا ملکه های خوب جمعیت خوبی دارند و منظم تخمگذاری می کنند. و لیکن برخی موارد ممکن است تخمگذاری نامنظم باشد. معمولا موفقت حلقه ای از اقدامات هوشمند است. در صورت اقدامات هوشمند شما بدون نگرانی می توانید موفقیت را کسب کنید.

در فصل چرا و صحرا، اولویت اول زنبوردار با تجربه، افزایش جمعیت است. در ماه های اول بهار در مناطق شمالی کشور و در فصل زمستان در استان های جنوبی اولویت تولید جمعیت است نه عسل. این اشتباه را نباید مرتکب شد. این اقدام سلامت کندوهای شما را نشانه می گیرد. لطفاً ماه های اول شروع گل و جریان شهد به سمت جمعیت سازی بروید. تا در پاییز یا زمستان دچار چالش تلفات کندو نشوید.

ادغام کندوهای ضعیف

کندوهای ضعیف شانس کمی برای زمستان گذرانی دارند. سرمای سخت زمستان در کنار محدودیت غذای ملکه (ژل رویال) شانس شما را کاهش می دهد. معمولاً قبل از شروع سرما از ادغام کندوها بهره بگیرید. برای ادغام کندوها روش های متعددی وجود دارد. از این روش ها استفاده کنید تا جمعیت خود را حفظ کنید. این کار شانس شما را برای زمستان گذرانی موفق افزایش می دهد. برای ادغام کندو به پست «روش های ادغام کندو» مراجعه کنید.

نکته مهمی که باید در کندوهای با جمعیت کم لحاظ کرد این است که فضای خالی کندو را با وسایل حجیم بهداشتی از قبیل رزونامه، کارتن و ... پر کنید تا کندو سرد نشود.

استقرار کندو در مکان مناسب

استقرار کندوها در مکان مناسب رو به آفتاب اهمیت زیادی دارد. کندوها را رو به باد قرار ندهید. حتما حفاظ یا بادشکن جلوی کندوها باید وجود داشته باشد. باد با وزیدن به درون کندو ضمن افزایش خطر واژگونی باعث کاهش دمای مرکز خوشه زنبور در داخل کندو می شود. بادها معمولا در فصل سرما، سردتر هستند. و استقرار در مناطق دور از باد یا مخالف باد اولویت بالایی دارد. در استقرار کندوهای پلاستیکی در مناطق بادخیز دقت کنید. این کندوها معمولا سبک هستند و با باد جابجا می شوند. توصیه ما این است که کف این کندوها با سرب و یا روی آن ها با مواد سنگین پوشانده شوند.

توصیه کلی ما عدم مهاجرت به مناطق بادخیز است. مناطق بادخیز باعث عدم کار زنبور در طبیعت می شود.

به طور کلی کندوهای زنبور عسل باید در ارتفاع مناسبی از سطح زمین مستقر شوند. برخی از زنبورداران از چوب درختان پایه به عنوان پایه استفاده می کنند. زنبورداران واقعی مراقب محیط زیست و جنگل ها هستند. از این روش غلط استفاده نمی کنند. چوب درختان ضمن این که پس از مدتی پوسیده می شوند  به جنگل ها هم آسیب می رساند. استفاده از پایه های آجری یا پلاستیکی مناسب این کار هستند. البته پایه فلزی مقاوم به زنگ هم در درازمدت به نفع زنبوردار خواهد بود.

نکته: در زمستان کندوهای خالی را در زیر باران یا هوای آزاد نگذارید. برخی زنبورداران به هوای اینکه کندوها خوب رنگ شده اند یا حلب خوبی بر روی آن هاست یا کندوها از جنس پلاستیک هستند آن ها را در هوای آزاد رها می کنند. این کار ضمن اینکه به کندوها آسیب وارد می کند، تمرکز شما را هم به هم می ریزد. کندوها را در یک جای خشک و مسقف با خارج کردن موم و بستن دریچه پرواز نگهداری کنید.

مهاجرت به مناطق گرم

ایران کشور پهناور با قابلیت های سرزمینی زیادی است. ما در هر فصلی، آب و هوای سرد و یا گرم و معتدل را باهم می توانیم تجربه کنیم. با توجه به حاکمیت واحد سرزمینی که یکی از نقاط قوت برای زنبورداری محسوب می شود می توان تولیدات کشاورزی و باغی و همچنین تولید عسل را افزایش داد. گرده افشانی باعث افزایش تولید 30 تا 90 درصد محصولات زراعی و باغی می شود. این مهم در این سرزمین پهناور با اقلیم های متفاوت فرصت بسیار مغتنمی است که زنبورداران می توانند در امنیت غذایی نقش آفرینی کند. 

آب و هوای متفاوت ایران، این فرصت را برای زنبورداران ایجاد می کند تا با مهاجرت به مناطق جنوبی در فصول سرد، به جمعیت سازی کندوهای خود اقدام کنند و با آمادگی فوق العاده بالا به ماجراجویی در برابر جریان شهد مناطق شمالی بتازند. اگر به مناطق جنوبی مهاجرت کنید دیگر نگران دمای سرد پاییز یا زمستان نخواهید بود. هر چند برای سفر به این مناطق به شب های سرد یا بارانی در این مناطق باید توجه کنید. با توجه به پوشش کم این مناطق حتما در مهاجرت به این نکته توجه کنید تا در مسیل سیل های با الگوی بلندمدت نباشید.

امیدواریم با افزایش هزینه هایی که صورت گرفته با همکاری کشاورزان و باغداران جنوب کشور، زنبورداران ایران و نواحی شمالی ایران بتوانند در امنیت غذایی نقش آفرینی کنند.

کنترل کنه

کنه ها به ویژه کنه ی واروا از دشمنان اصلی زنبورهای عسل هستند.  بیشتر خسارت کنه به لاروهای مسن و شفیره زنبورعسل بخصوص لاروهای نر است.  کنه واروآ انگل لاروهای زنبورعسل جوان است. مسیر زندگیش را در داخل حجرات مهر و موم شده سپری می کند و کنه واروآ در دوران بلوغ از حجرات بیرون می آید. زمانی که آلودگی شدید باشد لاروهای زنبوران می میرند و یا زنبوران ناقص الخلقه به دنیا می آید. کنه واروآ لاروهای نر را به لاروهای ماده ترجیح می دهند.

کندوهای زنبور عسل باید برای مقابله با کنه مدیریت شوند. کنه در تابستان و زمستان نمی شناسد. شما باید برای آن فکری کنید. برای کنترل کنه مقاله «راهکارهای موفق کنترل کنه» را مطالعه کنید. اگر فکری نکنید شما در زمستان به چالش اساسی کشیده می شوید. دامن شما را ول نمی کند. توصیه ما این است که با انتخاب روش اقتصادی و مناسب کندوهای خود را نجات دهید.

عدم بازدید غیر ضرور از کندو

بازدید کندو در زمستان یا فصل سرما فقط باید در ساعات گرم و آفتابی صورت گیرد. لطفا گول نخورید هر هوای آفتابی مناسب بازدید کندو نیست. باید هوا هم گرم باشد. هوای آفتابی سرد باعث از بین رفتن خوشه تشکیل شده زنبورها می شود و سلامت کندو را با تهدید مواجه می کند. با کندوی خود مهربان باشید. آن ها به شما و تصمیم شما وابسته هستند. اگر ضرورتی ندارد از کندو بازدید نکنید. توجه به تامین غذای تقویتی تشکیل شده از عسل و گرده گل و همچنین مولتی ویتامین به شما کمک می کند.

نکته: در صورتی که مجبور به بازدید از کندو در زمستان هستید، با توجه به اینکه بره موم ها کنده می شود و کندو بی حفاظ می شود، توصیه می کنیم بازدید خیلی سریع و بالای قاب ها پارچه تمیز متقال را کامل بپوشانید.

نکته: با توجه به اینکه زنبور در زمستان خیلی نیش می زند،  دقت کامل داشته باشید تا درب کندو کاملا چفت شده باشد. زنبور را به حال خود رها نکنید.

توصیه اکید: در زمستان کندو را بازدید نکنید.

امیدواریم که مطالب تهیه شده مورد رضایت شما واقع شده باشد. در صورتی که از مطالب ما پسندید می توانید نظرات ارزنده خود را با ما در میان بگذارید.