فواید شگفت انگیز عسل برای کاهش خطر دیابت

تشریح ساده بیماری قند

یکی از راه‌های کنترل دیابت تزریق روزانه انسولین است .

دیابت یک بیماری مزمن و متابولیکی است که در آن قند خون بالاتر از حد طبیعی است. قند خون یا گلوکز، از تجزیه‌ی مواد قندی در غذا به دست می‌آید و به عنوان منبع اصلی انرژی بدن عمل می‌کند. انسولین هورمونی است که توسط لوزالمعده یا پانکراس تولید می‌شود و باعث می‌شود قند خون وارد سلول‌های بدن شده و در آن‌ها ذخیره یا مصرف شود. در بیماران دیابتی، تولید یا عملکرد انسولین نقص دارد و قند خون نمی‌تواند به درستی جذب یا استفاده شود. این وضعیت با نام «هایپرگلایسمی یا بالا بودن قند خون» شناخته می‌شود و ممکن است باعث آسیب به اعضای حساس بدن مانند کلیه، چشم، عروق و اعصاب شود.

انسولین به بیماران دیابتی کمک می‌کند تا مواد قندی را به گلیکوژن تبدیل کنند و در جذب قند به بافت‌ها کمک کند. این دارو برای درمان دیابت یک حلقه اتصال است نه وسیله‌ای برای درمان دیابت. استفاده از آن کاری بسیار دشوار است زیرا باید در جدول زمانی خاص و به اندازه‌های متناسب با نوع غذا و گلوکز به بدن تزریق شود. هر دارویی که از دهان وارد بدن و جایگزین انسولین می‌شود، بسیار ارزشمند است. تحمل رژیم‌های غذایی که بیماران دیابتی را از خوردن مواد قندی تا آخر عمر منع می‌کند، بسیار دشوار و طاقت‌فرسا است.

شروع مصرف عسل در بیمار دیابتی!

اگر بیمار دیابتى بتواند با مصرف عسل، گلوکز را به دست آورد و به مصرف انرژى مورد نیاز بدن خود برساند، بسیار با ارزش خواهد بود. در این مورد شواهدى وجود دارد که صحت تأثیر مثبت عسل را به اثبات مى‌رساند. عسل و شکر معمولى در ساختار شیمیایى خود و میزان تأثیرشان بر بیماران دیابتى بسیار متفاوتند. شکر معمولى در بدن به گلیکوژن تبدیل مى‌گردد، اما عسل از دو قند انگور و قند میوه ساخته شده است. بین قند انگور و قند میوه تفاوت بسیار است که این دو قند، درصد بالایى از قندهاى اصلى عسل را تشکیل مى‌دهند. (این دو قند تقریباً حدود 70% مجموع قندهاى عسل را تشکیل مى‌دهند.)

مصرف عسل طبیعی می‌تواند تزریق روزانه انسولین را کاهش دهد

یکی از عوارض دیابت که می تواند خطرناک باشد، کتواسیدوز است. این حالت زمانی رخ می دهد که بدن به دلیل کمبود انسولین و گلوکز، از چربی ها برای تولید انرژی استفاده می کند. این کار باعث تولید مواد سمی به نام کتون می شود که در خون و ادرار افزایش می یابند. کتون ها می توانند باعث اسیدی شدن خون و اختلال در تعادل الکترولیتی بدن شوند. علائم کتواسیدوز شامل تنفس سریع و عمیق، بوی مشخص اسیدی در دهان، تشنگی زیاد، خونریزی معده، تهوع، استفراغ، درد شکم، سردرد، خواب آلودگی، سرگیجه، ضعف، افسردگی و کما هستند . کتواسیدوز یکی از فازهای آبشاری دیابت است که نشان دهنده ی بیماری پیشرفته و کنترل نشده است. این فاز می تواند باعث مرگ بیمار شود اگر به موقع درمان نشود. بیماران دیابتی باید با اندازه گیری مرتب قند خون و کتون ادرار، از وضعیت خود آگاه باشند و در صورت داشتن علائم کتواسیدوز، فورا به پزشک مراجعه کنند .

آیا بیماران دیابتی می توانند عسل مصرف کنند؟

شادابی بیماران دیابتی با مصرف عسل طبیعی

آزمایشاتى را که دانشمندانى مانند کیلیان و توبیاش در دانشگاه فرانکفورت انجام دادند در قالب این سؤال مطرح بود که: آیا بیماران دیابتى مى‌توانند عسل را به عنوان جایگزین شکر مصرف نمایند؟

در این آزمایشات، مقدارى مساوى از عسل و قند انگور به افراد سالم و بیماران دیابتى داده شد. این آزمایش نشان داد که قند خون در حین مصرف قند انگور بالاتر و در مدتى طولانى‌تر تأثیرگذارتر است تا این که عسل بخورند. همچنین این آزمایش ثابت کرد که اختلاف قند خون اختلافى آشکار و روشن بود. علاوه بر این با توجه به رعایت جوانب متعدد این آزمایش از خطا به دور بوده است، جاى هیچ گونه بحث و مناقشه‌اى را باقى نمى‌گذارد. بیماران دیابتى که روزانه به طور متعارف مقدارى از قند خون خود را از راه ادرار دفع مى‌کنند، با مصرف عسل این مقدار قند هیچ وقت فزونى نمى‌یابد. این دو دانشمند همچنین ثابت کردند که اگر بیماران دیابتى روزانه 20 گرم عسل (صبح) و 20 گرم (بعد از ظهر) بخورند هیچ تغییرى در انسولین آن‌ها دیده نخواهد شد و یا تأثیرى بر سطح قند خون آنها نخواهد داشت. این دو دانشمند تأکید کردند، عسل تابستانى که از شهد گل‌ها تهیه شده است براى بیماران دیابتى بسیار عالى و مفید است. اما چون در زمستان زنبور از شکر معمولى براى تولید عسل استفاده مى‌کند، عسل زمستانى را براى بیماران دیابتى مناسب ندانسته‌اند.

استراوس و روزنفیلد تأکید دارند که قند میوه و سایر مواد قندى که از تجزیۀ قند میوه به دست مى‌آیند مانند دکسترین و ملزیتوز (دو ملکول قند میوه + یک ملکول قند انگور)، بیماران دیابتى مى‌توانند بیشتر از گلوکز، آن را تحمل کنند، نیز همان تأثیر مثبت را نزد آن‌ها دارد. منکوفسکى هنگام آزمایش بر روى سگ‌ها به این نتیجه رسیده است که عسل اثرى مثبت و بسیار مفید در درمان اسیدى شدن و سمیّت خون (Acetonemia) دارد، زیرا اسیدى شدن و سمیّت خون براى بیمارى دیابت بسیار خطرناک است. اما فون‌نوردن دانشمند مشهور در سال 1898 میلادی در کتاب خود مى‌گوید: «براى درمان بیمارى دیابت از قند میوه استفاده شود.» زیرا این قند براى هیپوگلیسمى و بیهوشى و اغماى ناشى از آن بسیار بازدارنده است.

شاید قدیمى‌ترین درمان به وسیلۀ عسل به نام پزشک روسى  داویدوف در سال 1915 میلادی ثبت شده است. او مى‌گوید: «عسل طبیعى براى بیماران دیابتى ضرورى است، علاوه بر این که ماده‌اى شیرین و خوش‌مزه است، اگر به رژیم غذایى آن‌ها اضافه شود بهتر مى‌تواند نیازهاى قندى آن‌ها را بر آورده کند تا این که به مواد قندى غیرطبیعى زیانمند روى آورند. وى افزود: «تحقیقات ثابت کرده‌اند که عسل مانع سمىّ‌ شدن خون در اثر سِتونى شدن در اثر اجسام سِتونى در خون و کاهش میزان قند در ادرار مبتلایان به دیابت است یعنى درصد قند انگور را در ادرار بیماران قندى پایین مى‌آورد.»

به زبان ساده پاسخ این پرسش بله است. بله بیماران دیابتی می توانند از عسل طبیعی استفاده کنند. البته به دو شرط 1) مشورت با پزشک  2) کنترل و اندازه گیری قند خون

بهبود دیابت با غذای طبیعی

آیا عسل می‌تواند بیماری دیابت را کنترل کند؟

پروفسور واتیو (5) مطالعاتى در بارۀ تأثیر عسل بر سیر بیمارى کودکانى که به دیابت مبتلا بودند، انجام داده است. در این مطالعات، تأثیر عسل براى او ثابت شده به طورى که هر گونه بحث و نقدى را در این مورد نمى‌پذیرفت. او توانست 36 کودک مبتلا به دیابت را درمان کند. روش او به این صورت بود که: روزانه قبل از هر وعدۀ غذایى سه قاشق چاى‌خورى عسل را به آن‌ها مى‌داد.

در امریکا، دکتر مریک در اوهایو (6) و گوس از منطقه مدیل پری با موفقیت‌شان در درمان بیمارى دیابت به وسیلۀ عسل شهرت یافتند. پروفسور جیورجى (کاشف ویتامین ج) مقاله‌اى دربارۀ‌ى استفاده از اسید سوکسینیک در درمان بیماران دیابتى منتشر کرده است. این نکته بیانگر این است که وى علاوه بر اسیدهاى آلى دیگر به همراه اسید سوکسینیک در درمان بیمارى دیابت؛ اشاره‌اى به نقش اسیدهاى موجود در عسل براى درمان بیمارى دیابت دارد. به نظر مى‌رسد که این اسیدها از سمّى شدن خون در اثر تشکیل مواد سِتونى درخون جلوگیرى مى‌کند.

طبق دستاوردهاى نوین علمى به دست آمده عسل حاوى موادی است که در تعادل انسولین بدن بسیار تأثیرگذار است. قند عسل، قند میوه (فروکتوز) است. در این باره، إیوریش بیماران دیابتى را به خوردن عسل به ویژه (عسل ویتامین‌دار شده) که در انستیتو تحقیقاتى ویتامین‌ها در مسکو تهیه شده، توصیه مى‌نماید. عسل اثر سودمند خود را در درمان بیمارى دیابت ثابت کرده است.

جایگزینی شکر مصنوعی با عسل

عسل دارای کربوهیدرات های طبیعی بوده و مصرف آن قند خود را کنترل می کند. تصور اشتباهی است که مصرف عسل تاثیری بر افزایش قند خون ندارد! عسل شیرین تر از شکر است. یعنی شما با مقدار کمتری حس بهتری نسبت به مصرف شکر خواهید داشت. از آنجایی که مصرف عسل بر قند خون می تواند تاثیر داشته باشد در استفاده بی رویه آن دقت کنید. عسل باید در حد اعتدال مصرف شود.

در صورتی که قند خون خود را کنترل کرده اید با مشورت پزشک خود در حد اعتدال می توانید عسل طبیعی، خام و ارگانیک  مصرف کنید. با توجه به دارا بودن ترکیبات شبه دارویی در عسل و همچنین غلظت کربوهیدرات آن، می تواند جایگزین بسیار خوب و مفیدی برای شکر و قند مصنوعی باشد. عسل می تواند سطح انسولین شما را افزایش دهد. همچنین دارای اثرات ضدالتهاب بوده که به سلامت سلول های انسولین ساز و همچنین سایر بافت ها کمک می کند.

زنان باردار و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، نباید عسل خام مصرف کنند. زیرا پاستوریزه نشده است. 

توصیه کلی درباره مصرف عسل در بیماران دیابتی

 به بیماران دیابتى توصیه مى‌شود که عسل را با نظر پزشک معالج خود مصرف کنند.

•  عسل را بخورید به شرطى که عسل صد در صد طبیعى و خالص باشد.
•  همچنین مطمئن باشید که زنبورها از گل‌ها و میوه‌ها براى تولید عسل استفاده کرده‌اند نه شکر.
•   توصیه می شود مطلقا از محصولاتی که به اسم عسل در برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای با قیمت پایینی به فروش می‌رود خودداری کنند. هزینه تولید عسل بالاست. ماده‌ای که با قیمت پایین به فروش می‌رسد یا محصولی شبه عسل و تقلبی بوده یا عسل تغذیه است.
• عسل طبیعی دارای رایحه گل‌های وحشی، بوی موم و دارای ذرات گرده گل و موم است.
   لطفا مراقب سلامتی خود باشید و عسل را از زنبورداران تهیه کنید. زیرا ثابت شده که عسل‌ طبیعی تأثیر بسیار خوبى در متابولیسم مواد قندى در بدن مبتلایان به دیابت دارند.

منابع

سوالات متداول

آیا عسل برای افراد دیابتی بی‌خطر است؟

عسل برای افراد دیابتی در صورت مصرف اندازه و در شرایط خاص، بی‌خطر است. با این حال، عسل همچنان می‌تواند سطح قند خون را افزایش دهد و باید با محدودیت مصرف شود. افراد دیابتی باید پس از خوردن عسل، سطح قند خون خود را به دقت کنترل کنند و در صورت لزوم، دوز دارو یا انسولین خود را تنظیم کنند.

آیا عسل بهتر از شکر سفید برای افراد دیابتی است؟

عسل کمی شیرین‌تر از شکر سفید است، بنابراین نیاز به مقدار کمتری برای رسیدن به همان شیرینی دارد. عسل همچنین حاوی برخی ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها است که شکر سفید فاقد آن‌ها است. با این حال، هر دو عسل و شکر سفید تشکیل شده از گلوکز و فروکتوز هستند که نوعی کربوهیدرات هستند و تاثیر بر سطح قند خون دارند. و لیکن عسل نسبت به شکر سفید، برای افراد دیابتی مناسبتر است.

چگونه عسل تاثیر بر قند خون و سطح انسولین دارد؟

برخی از مطالعات نشان داده‌اند که عسل گلایسمیک کمتری نسبت به گلوکز دارد، به این معنا که باعث افزایش کمتر و کوتاه تر قند خون می شود. بعضی از مطالعات همچنین نشان داده‌اند که عسل باعث تحریک پاسخ بالاتر انسولین نسبت به قنددهای دیگر می‌شود، که ممکن است به کاهش قند خون کمک کند. با این حال، این تاثیرات ممکن است بستگی به نوع و مقدار عسل مصرف شده، و همچنین پاسخ متابولیک فرد داشته باشد.

چه نوع عسل هایی ممکن است برای افراد دیابتی مناسب باشند؟

عسل‌هایی که شاخص گلایسمیک پایین‌تری دارند، ممکن است به کاهش قند خون ناشتا کمک کنند. عسل باید خام و فرآوری نشده باشد که حاوی آنتی‌اکسیدان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ است و ممکن است به کاهش قند خون ناشتا کمک کند.

شاخص گلایسمیک در عسل چیست؟

شاخص گلایسمیک یک معیار برای اندازه گیری تأثیر مواد غذایی بر سطح قند خون است. مواد غذایی با شاخص گلایسمیک کمتر از 55 به عنوان کم گلایسمیک دسته بندی می شوند و باعث افزایش کندتر و پایدارتر قند خون می شوند. 

شاخص گلایسمیک عسل‌های ایران چیست؟

معمولا شاخص گلایسمیک عسل‌های ایران متفاوت است. عسل‌های زیر 55 برای بیماران دیابتی مناسب‌تر از سایر عسل‌ها هستند. نکته جالب توجه در این جدول، بالاتر بودن شاخص گلایسمیک در گرانترین عسل دنیا یعنی عسل مانیوکا است که نسبت به عسل‌های ایرانی برای بیماران دیابتی نامناسب است. در ایران ما عسل‌هایی تولید می‌کنیم که برای افراد دیابتی یا در خطر دیابت مناسب‌تر است.

البته باید توجه داشت که شاخص گلایسمیک عسل‌ها ممکن است بستگی به منابع مختلف شهد و آزمایشگاه داشته باشد و فقط یک معیار نیست. برای افراد مبتلا به دیابت، مقدار مصرف عسل نیز بسیار مهم است و باید با پزشک خود مشورت کنند.

منابع
(1)