کشف کنید چگونه میتوانید مراسم عروسی خود را با الهام از زیباییهای طبیعت و فرهنگ غنی ایرانی طراحی کنید. از تمهای...
کریستاله شدن یا رس بستن عسل
دیباچه
یکی از سوالات اساسی مشتریان کریستاله شدن یا رس بستن عسل است. کسانی که به طور منظم عسل خریده و استفاده میکند، تقریباً به طور قطع با رس بستن عسل مواجه شدهاند. اما کسانی که برای اولین بار، با این اتفاق روبرو میشوند ابتدا مایوس شده و سپس شروع به قضاوت میکنند و به اصل بودن عسل شک میکنند. البته در دنیای پر از تقلب و محصولات فیک، این نتیجهگیری قریب به ذهن است.
اما نگران نباشید عسل طبیعی هم شکرک میزند!
ما زنبورداریم و در عسل طبیعی برداشت خود این موضوع را زیاد میبینیم!
اما چرا عسل رس میبندد یا به اصطلاح شکرک میزند؟ آیا عسل شما رو به خرابی است یا خراب شده است؟ چگونه عسل کریستاله میشود؟ آیا میتوانم عسل شکرک بسته را باز کنم؟ لطفا تا پایان مطالب با ما همراه باشید تا حقایق حاکم بر این پدیده را بررسی کنیم!
سخنی کوتاه
اکثر عسلهای خام اگر برای مدت طولانی بماند، به طور طبیعی متبلور میشود. خب حالا چرا؟ چون عسل خام تصفیه نمیشود و حاوی ذرات شناور موم، گرده گل یا اجزای زنبور عسل محرکی برای تبلور است. گاهی اوقات ممکن است متوجه شوید که عسل صاف شده و شفاف شما ماتتر شده است، اگر در طول این فرآیند بیشتر شود یا هوا سرد شود، میتواند دانهدار یا ماسهدار شود و اگر بیشتر بماند حالت کاملا خمیری پیدا میکند.
خب حالا دلیل شکرک بستن چیست؟
پاسخ در ترکیب شیمیایی شهد و نوع گرده گل است.
ما کوتاه سخن اندکی درباره این اتفاق گفتیم حالا اگر وقت بیشتری دارید بیاییم موضوع را بیشتر باز کنیم و مکانیسم رس بستن را دقیقتر بررسی کنیم.

چرا عسل متبلور می شود؟
به زبان ساده و بدون درگیر شدن بیش از حد در مکانیسم پیچیده علمی و فرایند شیمیایی، رس بستن عسل نسبتاً ساده است. رس بستن عسل همان طور که در بالا گفته شد 4 دلیل اصلی دارد:
الف) ذرات معلق
ذرات معلق از جمله گرده گل، ذرات موم یا بره موم و همچنین اجزای بدن زنبور ممکن است در عسل دیده شوند. عسلی که صاف نشده است زودتر از عسل صاف شده شکرک می زند. این اتفاق در تهیه نبات هم رخ می دهد. یک نخ باریک یا شی خارجی که در یک مایع فوق اشباع قرار داده میشود.
چرا عسل خام با دستگاه صاف نمیشود؟
برخی از مصرف کنندگان ترجیح میدهند که عسل را همان طور که در کندو است، مصرف کنند. صاف کردن مقدماتی، یکی از بهترین روش های برداشت این عسل است. این عسل را عسل خام میگوییم که خواص فوق العاده گرده گل، ذرات موم و کف حاصله از ترکیبات فلاونوئیدی عسل را در خود دارد. این عسل کاملا ارگانیک و بهداشتی است. این عسل البته پاستوریزه نشده و عمر ماندگاری یا انبارمانی آن کم است. شما اینجا باید قدردان زنبوردار باشید که عسل سالم و ارگانیک را تقدیم شما کرده است!
فروشندگان عسل، برای افزایش طول عمر انبارداری عسل و شکرک نزدن عسل، آن را با دستگاهی به نام "رُسگیر" حرارت داده و ذرات جامد آن را از عسل جدا میکنند، تا دیرتر شکرک بزند. ولی خواص این عسل به دلیل حذف ذرات طبیعی عسل، کمتر از عسل خام است. این عسل را معمولا پاستوریزه می کنند و برای چندسال ممکن است صاف و شفاف بماند. اما بالاخره آن عسل نیز روزی شکرک میزند!
ب) ترکیب شهد غالب عسل
به زبان ساده، میتوان گفت که کریستالها، قندهای طبیعی هستند که در عسل «بلوری» میشوند. عسل همان چیزی است که دانشمندان آن را محلول فوق اشباع مینامند. عسل در اصل آب و قند است. عسل حدود 17 تا 23 درصد آب دارد و مابقی سایر ترکیبات به ویژه حدود 82 درصد ترکیبات کربوهیدرات ( قندهای ساده و محلول)، کمی پروتئین، مواد معدنی و ترکیبات فلاونوئیدی و ...
عسل حاوی دو نوع قند طبیعی است، فروکتوز و گلوکز. در حالی که فروکتوز تمایل به حل شدن دارد، ولی گلوکز حلالیت بسیار کمتری دارد و بنابراین میتواند تمایل زیادی برای بلوری شدن داشته و راحت تر متبلور میشود. این بدان معناست که عسلی که ترکیب شهد آن فروکتوز بیشتری دارد، دیرتر رس میبندد ولی عسلهایی که نسبت گلوکز بیشتر است زودتر از مابقی عسلها رس میبندد.
هنگامی که گلوکز از آب جدا میشود، کریستالهای ریزی در عسل ایجاد میشود. حتی تبلور در انواع مختلف عسل بسته به شهدی که از آن ساخته شده است متفاوت خواهد بود. برخی از آنها کریستالهای ریز و بسیار ریز را تشکیل میدهند که به طور مساوی در بین عسل پراکنده شدهاند. برخی دیگر کریستالهای بزرگتری دارند. این کاملاً به محتوای آب عسل در مقایسه با گلوکز بستگی دارد، هر چه گلوکز بیشتر باشد، سریعتر متبلور میشود.
ج) درصد رطوبت عسل
از سوی دیگر مقدار آب موجود در عسل هم یک فاکتور مهم در شکرک زدن آن است. عسلی که رطوبت کمتری دارد، مستعد شکرک زدن زودتر است. عسل که رطوبت بیشتری دارد، دیرتر شکرک میزند. رطوبت عسل به منطقه جغرافیایی و نوع آب و هوای منطقه بستگی دارد. رطوبت بالا یک کمتر نشانه نامرغوب یا مرغوب بودن عسل نیست. مناطق مرطوب عسلهای با رطوبت بالاتری دارند.
د) دمای محیط
دمای پایین یکی از دلایلی است که باعث شکرک زدن عسل می شود. امسال که سال سردی در بسیاری از مناطق مختلف ایران بود، زنبورداران با عسل بسته یا شکرک زده بیشتری روبرو شدند. معمولا ما زنبورداران مکان ثابتی برای ذخیره عسل داریم و کمتر به تغییرات دمایی آن توجه میکنیم. این موضوع را شما همکار گرامی باید در نظر داشته باشید که هوای سرد یکی از دلایل اصلی رس بستن عسل است و آن را به سرعت بلوری میکند. شاید در سال گذشته عسل نمدار تا اوایل بهار هم شکرک نزده بود ولی امسال در اول دیماه ما شاهد بستن عسل نمدار بودیم. عسل جنگل هم به همین شکل شکرک را تجربه کرد. عسل ترنجبین و خارشتر هم جالبتر که آن ها هم خیلی سریعتر از زمان همیشگی شکرک زدند.

فرایند رس بستن عسل طبیعی
رس بستن عسل یک فرآیند طبیعی است که در آن گلوکز موجود در عسل به کریستال های کوچکی تبدیل می شود. این فرآیند معمولاً در عرض چند ماه پس از برداشت عسل شروع می شود و می تواند تا چند سال طول بکشد. رس بستن عسل تأثیری بر کیفیت یا ایمنی عسل ندارد، اما میتواند بر ظاهر و طعم آن تأثیر بگذارد.
برخی از عسل ها از جمله عسل آفتابگردان کمتر از 2 هفته کاملا سفت شده و شکرک می زند. ولی برخی مثل عسل اقاقیا تا 4 سال هم ممکن است شکرک نزند. اینجا دلیل اصلی ذرات جامد است و سپس ترکیب شهدی است که زنبور عسل از آن برای تهیه عسل از آن استفاده کردهاند.
آیا رس بستن عسل غیرطبیعی است؟
خوشبختانه این فرآیند کاملا طبیعی است و در واقع به روشی که عسل از خود مراقبت میکند و خود را حفظ میکند! عسل کریستالیزه به خوبی عسل مایع روان است و در برخی دستور العمل ها حتی نیاز به استفاده از عسل رس بسته وجود دارد. هنگامی که عسل فرآیند رس شدن را شروع کرد، بلورها به سرعت تکثیر میشوند، اما نکته مهم این است که، عسل شما برای خوردن به شکل رس شده کاملاً سالم است و قطعاً خراب نشده است!
دلایل رس بستن عسل
دما: رس بستن عسل در دماهای پایین تر سریعتر اتفاق می افتد.
رطوبت: عسل خشک تر بیشتر از عسل مرطوب رس می بندد.
نوع عسل: عسل های تک گل مانند عسل یونجه یا عسل آویشن بیشتر از عسل های چند گل رس می بندند.
مطالعه بیشتر
انواع رس بستن عسل
این نوع رس بستن معمولاً در عرض چند ماه پس از برداشت عسل اتفاق می افتد. گلوکز موجود در عسل به کریستال های کوچکی تبدیل می شود که در سراسر عسل پراکنده می شوند. رس بستن اولیه بر ظاهر و طعم عسل تأثیر چندانی نمی گذارد.
این نوع رس بستن معمولاً در عرض چند سال پس از برداشت عسل اتفاق می افتد. گلوکز موجود در عسل به کریستال های بزرگتری تبدیل می شود که در انتهای بطری یا ظرف عسل جمع میشوند. رس بستن ثانویه می تواند ظاهر و طعم عسل را تغییر دهد.
چگونه از رس بستن عسل جلوگری کنیم؟
مکانی که شما عسل را ذخیره میکنید میتواند تفاوت زیادی در سرعت کریستالی شدن آن ایجاد کند.
دمای پایین باعث تبلور سریعتر میشود، بنابراین نباید عسل را در یخچال قرار دهید! واقعاً نیازی به نگهداری عسل در یخچال نیست، زیرا به درستی در ظرف در بسته نگهداری می شود، ماندگاری عسل بسیار فراتر از هر چیز دیگری در کابینت شما است.
هر چند دمای گرم می تواند باعث تحلیل رفتن عسل شود، بنابراین گرمتر کردن آن قطعا بهتر نیست. به این دلایل، برای کاهش سرعت یا جلوگیری از تبلور، همیشه بهتر است عسل را در دمای اتاق در یک کمد دور از نور مستقیم خورشید نگهداری کنید. نه تنها برای عسل بهترین است، بلکه بهترین راه برای حفظ آن در حالت مایع صاف است.
اگر میخواهید به طور کامل از کریستال شدن جلوگیری کنید، بهترین کار این است که فقط قبل از اینکه عسل خود را بلور کند، آن را بخورید! به طور متوسط، عسل معمولاً حداقل برای چند هفته و احتمالاً ماهها پس از خرید، بدون کریستال باقی میماند.
عسل در دمای پایین (زیر ۱۰ درجه سانتیگراد) سریعتر رس میبندد. بنابراین، بهتر است آن را در دمای اتاق (بالای ۲۱ درجه سانتیگراد) نگهداری کنید. قرار دادن عسل در یخچال فقط در صورتی لازم است که بخواهید ماندگاری آن را افزایش دهید، اما در این صورت احتمال شکرک زدن بیشتر میشود.
استفاده از ظرفهای شیشهای یا پلاستیکی با کیفیت بالا و دربدار، به حفظ تازگی و جلوگیری از نفوذ رطوبت و هوا کمک میکند. رطوبت زیاد یکی از عوامل تسریعکننده رس بستن عسل است.
عسلهای خام که حاوی ذرات گرده گل، موم یا دیگر ناخالصیها هستند، سریعتر رس میبندند. اگر میخواهید عسل شما دیرتر شکرک بزند، میتوانید از عسلهای صافشده استفاده کنید. البته به خاطر داشته باشید که عسل خام، به دلیل حفظ ذرات طبیعی، خواص بیشتری دارد.
اگر عسل شما رس بست، جای نگرانی نیست. میتوانید با قرار دادن ظرف عسل در یک ظرف آب گرم (نه جوش) و هم زدن آرام، آن را به حالت مایع برگردانید. فقط دقت کنید که دمای آب خیلی بالا نرود، زیرا حرارت زیاد میتواند به خواص عسل آسیب برساند.
نحوه ذوب کردن عسل رس بسته
همانطور که قبلاً گفتیم، عسل رس بسته هیچ ایرادی ندارد. میتوانید آن را روی فرنی خود بپاشید یا آن را در آب حل کنید تا چیزی به نام "عسل خامهای" ایجاد کنید که برای پخش کردن روی نان تست عالی است. در واقع، عسل تمام طعم و کیفیت خود را در شکل کریستالی خود حفظ میکند، بنابراین در بیشتر موارد برای پخت و پز می توانید به استفاده از آن به طور معمول ادامه دهید.
با این حال ما همچنین تمایل به بازگشت آن را، به آن عسل طلایی صاف و دوست داشتنی که در اولین خرید آن داشتید درک میکنیم.
روشی که ما برای عسل خام ویتامینه زنبور عسل توصیه میکنیم، روش حمام گرم است. ما قبلاً پیشنهاداتی را خوانده بودیم که شامل مایکروویو، جوشاندن آب و حتی قرار دادن شیشه در ماشین ظرفشویی بود! با این حال همه این روشها می توانند عسل خام را در معرض دماهای شدید قرار دهند و ما نمیخواهیم خطر قرار دادن عسل خود را در معرض این خطرات قبول کنیم! دمای بالا نه تنها میتواند آنزیم های منحصر به فرد و مواد مغذی طبیعی موجود در عسل خام را از بین ببرد، بلکه میتواند به طعم کلی آن نیز آسیب برساند.
نحوه باز کردن شکرک عسل در منزل
اگر میخواهید عسل را به صورت مایع داشته باشید کافی آن را حرارت کوتاهی زیر 50 درجه بدهید. برای رفع کریستالهای عسل، تنها چیزی که نیاز دارید محیطی گرم است. دقت کنید که نباید دما بالاتر برود. چون آنزیم های عسل تجزیه شده و از سوی دیگر ترکیبات مضری همچون هیدروکسی متیل فوروفورال ایجاد میشود که برای بدن در مقادیر بالا سمی است.
1- بگذارید آب جاری شود تا خوب گرم شود
2- شیشه عسل خود را در کاسه قرار دهید و آب اضافه کنید تا حدود سه چهارم کنار شیشه شود.
3- با استفاده از یک قاشق چای خوری عسل را به آرامی و به طور مداوم هم بزنید، مطمئن شوید که آب داخل شیشه شما پاشیده نمی شود.
به زودی خواهید دید که فرآیند تبلور شروع به معکوس میکند.
اگر نیاز به استراحت از هم زدن دارید، خوب است که بگذارید مدتی در آب گرم بماند تا مچ دست شما نیز بهبود یابد! اگر بیش از حد سرد شود، ممکن است نیاز به تعویض آب ظرف داشته باشید، اما در نهایت عسل شما به حالت مایع شفاف خود باز خواهد گشت. بسته به اینکه فرآیند کریستالیزاسیون چقدر پیش رفته است، حل شدن کامل تمام کریستال ها ممکن است تا 30 دقیقه طول بکشد.
شاید این سریعترین راه برای برگرداندن عسل به قوام مایع اصلی و زیبای خود نباشد، اما ایمنترین راه است، هم برای تمام ویتامین ها و مواد مغذی موجود در عسل و هم برای خودتان. اگر آب لوله کشی شما خیلی گرم نباشد، حتی می توانید بچه ها را درگیر آن کنید!
برای این کار میتوانید از یک حوله بر روی شوفاژ استفاده کنید. شیشه عسل را روی حوله روی شوفاژ قرار دهید. معمولا دمای شوفاژ و پکیج کمتر از 65 درجه است. دمای حدود 48 درجه برای باز کردن شکرک کافی است و آسیبی به کیفیت عسل نمیزند. از گذاشتن عسل روی شوفاژ داغ خودداری کنید.
برای این کار شما باید عسل را روی بخاری با شعله خیلی کم بگذارید تا کریستال های عسل باز شود. باید دقت نمایید که دما باید به قدری پایین باشد که یک پلاستیک را آب نکند. دمای بالای 55 درجه به کیفیت عسل شما آسیب می زند. عسل را در گوشه بخاری بگذارید در ناحیه وسط که دما بالاست نگذارید. مراقب باشید عسل شما دمای بالایی نبیند. باید حوصله کنید و دمای پایین بگذارید تا به آرامی عسل ذوب شود. عجله نکنید که زود این کار انجام دهید.
برای این کار باید دقت نمایید که دمای آب بالاتر از دمایی که دست را بسوزاند نشود. دقت کنید که دمای آب هم پایین نیاید که مجددا شوک حرارتی به عسل وارد شود. کنترل دما در این حالت راحت است. اگر ترمومتر یا دماسنج دارید کار راحت تر است. دمای اب را کنترل کنید که به بالای 50 درجه نرسد. مثل روش قبل عجله نکنید، عسل شما آرام آرام باز می شود.
چرا عسل خام بیشتر از عسل تولید شده در کارخانه متبلور می شود؟
عسل خام حاوی ذرات ریز گرده، موم زنبور عسل، بره موم زنبور عسل و سایر مواد معلق است. این چیز بدی نیست و آنها تا حد زیادی مسئول فواید اضافی عسل خام برای سلامتی هستند. اما آن تکهها و ذرات ریز برای متبلور شدن گلوکز در محلول عسل عالی هستند. این ذرات کوچک دلیلی هستند که عسل خام به احتمال زیاد تشکیل کریستالها را در یک محصول حتی پاستوریزه و کاملاً فرآوری شده تشویق میکند.
چرا عسل رس میبندد؟
رس بستن عسل یک فرآیند طبیعی است که به دلیل کریستالیزه شدن گلوکز موجود در عسل اتفاق میافتد. عوامل مؤثر شامل دمای پایین، ذرات معلق (مانند گرده گل)، و نسبت گلوکز به فروکتوز در عسل هستند.
آیا عسل رسبسته خراب شده است؟
خیر! عسل رسبسته کاملاً سالم و قابل مصرف است. رس بستن فقط یک تغییر فیزیکی است و هیچ تأثیری بر کیفیت یا طعم عسل ندارد. در واقع، این فرآیند نشاندهنده طبیعی بودن عسل است.
چگونه از رس بستن عسل جلوگیری کنیم؟
عسل را در دمای اتاق (بالای ۲۱ درجه سانتیگراد) نگهداری کنید.
- از ظرفهای دربدار و ضد نفوذ هوا استفاده کنید.
- عسلهای صافشده (فیلتر شده) دیرتر رس میبندند.
چگونه عسل رسبسته را به حالت مایع برگردانیم؟
ظرف عسل را در یک ظرف آب گرم (نه جوش) قرار دهید و به آرامی هم بزنید. دقت کنید که دمای آب از ۴۰-۵۰ درجه سانتیگراد بیشتر نشود، زیرا حرارت زیاد میتواند به خواص عسل آسیب برساند.
آیا همه عسلها رس میبندند؟
بله، تقریباً همه عسلها در نهایت رس میبندند، اما زمان آن بستگی به ترکیبات عسل دارد. مثلاً عسلهای با گلوکز بالا (مانند عسل آفتابگردان) سریعتر و عسلهای با فروکتوز بالا (مانند عسل اقاقیا) دیرتر رس میبندند.
آیا عسل رسبسته خواص خود را از دست میدهد؟
خیر، عسل رسبسته تمام خواص خود را حفظ میکند. حتی برخی افراد ترجیح میدهند از عسل رسبسته استفاده کنند، زیرا بافت آن برای برخی مصارف (مانند پختوپز) مناسبتر است.
آیا میتوان عسل را در یخچال نگهداری کرد؟
بله، اما نگهداری عسل در یخچال باعث تسریع رس بستن آن میشود. اگر میخواهید عسل شما روان بماند، بهتر است آن را در دمای اتاق نگهداری کنید.
آیا عسل رسبسته را میتوان در پختوپز استفاده کرد؟
بله، عسل رسبسته کاملاً برای پختوپز مناسب است. حتی در برخی دستورها، بافت کریستالی عسل میتواند به بهبود نتیجه نهایی کمک کند.
چرا عسل خام سریعتر رس میبندد؟
عسل خام حاوی ذرات طبیعی مانند گرده گل، موم، و دیگر ناخالصیهاست که به عنوان هستههای کریستالیزاسیون عمل میکنند و باعث تسریع رس بستن میشوند.
آیا رس بستن عسل نشانه تقلبی بودن آن است؟
خیر، رس بستن عسل نشانه طبیعی بودن آن است. عسلهای تقلبی یا حاوی شربتهای اضافهشده معمولاً دیرتر یا اصلاً رس نمیبندند.
ارسال دیدگاه
برای ارسال نظر وارد حساب کاربری شوید
پستهای مرتبط


آخرین نظرات