گیاه‌شناسی و اطلاعات کلی درباره گشنیز

گشنیز (Coriandrum sativum L.) یکی از قدیمی‌ترین گیاهان دارویی و ادویه‌ای جهان است که نامش در کتاب مقدس و همچنین در ویرانه‌های مربوط به 5000 سال قبل از میلاد یافت شده است. این گیاه عضو خانواده Apiaceae بوده و در مناطق جنوب‌شرق اروپا و غرب آسیا به‌صورت وحشی یا کشت می‌شود.

• نام علمی: Coriandrum sativum L.
• خانواده: Apiaceae
• جنس: Coriandrum
• نام‌های رایج: گشنیز، سبزی چینی، سیلانترو (در آمریکای شمالی)، دانیا

گشنیز یک گیاه یکساله است که تا ارتفاع 50 سانتی‌متر رشد می‌کند. تمام قسمت‌های آن خوراکی است، اما بیشتر از برگ‌های تازه و دانه‌های خشک آن در آشپزی استفاده می‌شود. گل‌های آن به‌صورت چترهای کوچک، سفید یا صورتی کمرنگ و نامتقارن شکل می‌گیرند و دانه‌هایش پس از خشک شدن، بوی معطری پیدا می‌کنند.

🍯 عسل گشنیز چیست و چرا نادر است؟

عسل گشنیز نوعی بسیار نادر از عسل است که از شهد گل‌های گشنیز توسط زنبورهای عسل تولید می‌شود. به دلیل وابستگی شدید تولید شهد به شرایط آب‌وهوایی، این گیاه تنها هر 5 تا 6 سال یکبار به‌اندازه کافی شهد تولید می‌کند. حتی در سال‌های مناسب، تولید عسل گشنیز بسیار پایین است.

در مقایسه با عسل‌های چندگل که یک کندو می‌تواند 20 تا 25 کیلوگرم از آن تولید کند، تنها حدود 2 کیلوگرم عسل گشنیز از هر کندو به دست می‌آید. این کمبود تولید، عسل گشنیز را به یک محصول گران‌قیمت و منحصربه‌فرد تبدیل کرده است.

مشخصات فیزیکی و شیمیایی عسل گشنیز

عسل گشنیز خام، رنگی کهربایی طلایی دارد و طعمی خاص و ملایم ارائه می‌دهد. رایحه آن دو هفته پس از استخراج تثبیت می‌شود و بسیار ملایم‌تر از عسل‌های دیگر است.

بر اساس مطالعه‌ای در سال 2013 توسط تیم دانشمندی به رهبری یرکوویچ، ترکیبات شیمیایی منحصربه‌فردی در این عسل شناسایی شده است که آن را از دیگر انواع عسل متمایز می‌کند. این ترکیبات شامل:

• اکسیدهای سیس/ترانس-آنیدرولینالول
• الکل 3،4،5-تری‌متوکسی‌بنزیل

این ترکیبات به‌عنوان مارکرهای شیمیایی عسل گشنیز شناخته می‌شوند و به تأیید اصالت و خلوص آن کمک می‌کنند.

فواید سلامتی عسل گشنیز

عسل گشنیز نه‌تنها یک شیرین‌کننده طبیعی است، بلکه دارای خواص درمانی قوی است که بیشتر آن‌ها به فعالیت آنتی‌اکسیدانی، ضدباکتری و ضدالتهابی آن مربوط می‌شود.

🧪 عسل گشنیز در مقابل عسل معمولی

فرآوری عسل (مانند پاستوریزاسیون و فیلتراسیون) می‌تواند سطح آنتی‌اکسیدان‌ها را تا 30٪ کاهش دهد و فعالیت ضد میکروبی آن را ضعیف کند.

⚠️ نکات مهم و موارد منع مصرف

• افرادی که به گشنیز یا عسل حساسیت دارند، باید از مصرف عسل گشنیز خودداری کنند.
• هرگز عسل خام را به کودکان زیر یک سال ندهید، زیرا خطر ابتلا به بیماری نادر اما جدی بوتولیسم نوزادان را افزایش می‌دهد.
• زنان باردار قبل از مصرف گشنیز یا عسل گشنیز با پزشک خود مشورت کنند.
• برخی وگان‌ها عسل را محصول وگان نمی‌دانند، زیرا تولید آن با دخالت در زندگی زنبورها همراه است.

عسل گشنیز از کجا تهیه کنیم؟

عسل گشنیز را می‌توان در کشورهای تولیدکننده گشنیز مانند هند، چین، ایران، بلغارستان، ترکیه و مصر یافت. در اروپای جنوب غربی نیز به‌صورت محلی تولید می‌شود.

در ایران، شهرستان نهاوند در استان همدان از مهم‌ترین مناطق کشت گشنیز است و بخشی از عسل گشنیز ایرانی از همین منطقه تولید می‌شود.

در سطح آنلاین، عسل گشنیز در فروشگاه‌های تخصصی عسل و برخی وبسایت‌های اروپی (مانند Amazon.co.uk) موجود است. در HoneyHub.ir نیز عسل گشنیز خام و اصیل به‌صورت محدود و با کیفیت بالا در دسترس است.

نام گشنیز در زبان‌های مختلف