شهد از نظر اقتصادی ماده‌ای با ارزش است زیرا برای تولید عسل توسط زنبوران به کار گرفته می‌شود گذشته از این، شهد در کشاورزی و باغبانی هم مفید است و کاربرد دارد چرا که بسیاری از پرندگان شکارچی حشرات مضر همچون مرغ مگس خوار و پروانه‌ها از شهد تغذیه می‌کنند. همه ما زنبورداران شهد و پنجره شهد را به خاطر می سپاریم. قبل از جریان شهد، شناخت گونه های مختلف در تامین شهد برای زنبورداری است. ما در مطالب زیر خانواده های مختلف گیاهانی که شهد و گرده تولید می کنند را معرفی می کنیم. امیدواریم با جمع بندی مطالب سر آخر یک دید مناسبی به این گیاهان بیابید. البته ما در سایر بخش‌های هانی هاب شهد و گرده برخی گیاهان رابه طور مفصل بحث کرده‌ایم.

 طبقه بندی گیاهان شهدزای ایران

ایران دارای تنوع زیستی غنی از گیاهان شهدزا است که از نظر شکل، اندازه، رنگ و زمان گلدهی بسیار متنوع هستند. این گیاهان منبع غذایی مهمی برای گرده‌افشان‎‌ها مانند زنبورها، پروانه‌ها، مگس‌ها و پرندگان هستند.

طبقه‌بندی بر اساس خانواده

یکی از راه‌های طبقه بندی گیاهان شهدزای ایران بر اساس خانواده گیاهی آنها است. برخی از خانواده‌های رایج گیاهان شهدزای ایران عبارتند از:

نعنائیان: یاران تابستانی زنبورداران با شهد و عطر دل‌انگیز

نعنائیان (Lamiaceae) ، خانواده‌ای از گیاهان با حدود 220 جنس و 3500 گونه، با رایحه‌های متنوع و دل‌انگیز خود، نقشی مهم در زنبورداری ایفا می‌کنند. این گیاهان که اغلب به صورت علفی یا بوته‌ای دیده می‌شوند، در فصول گرم سال شکوفه‌های ظریف و رنگارنگی تولید می‌کنند که زنبورها را به خود جذب می‌کنند.

شهد و عطر دل‌انگیز، هدیه نعنائیان به زنبوران

نعنائیان در فصل گلدهی، شهد فراوانی تولید می‌کنند که منبع غذایی ارزشمندی برای زنبور عسل است. این شهد، عسلی با طعم و عطر دل‌انگیز و خواص منحصر به فرد به ارمغان می‌آورد که در بازار طرفداران بسیاری دارد. عطر دل‌انگیز گل‌های نعنائیان، نه تنها زنبورها را به خود جذب می‌کند، بلکه به عسل تولیدی نیز طعمی خاص و دلپذیر می‌بخشد.

تنوع و رنگ‌بندی چشم‌نواز

نعنائیان با طیف وسیعی از رنگ‌ها، از جمله سفید، صورتی، بنفش و آبی، جلوه‌ای زیبا به باغ‌ها و زنبورستان‌ها می‌بخشند. شکوفه‌های ظریف و رنگارنگ این گیاهان، در کنار شهد و عطر دل‌انگیز، زنبورها را به خود جذب می‌کنند و به رونق زنبورداری در فصول گرم سال کمک می‌کنند.

از مهمترین گونه‌های نعنائیان می‌توان به ریحان، نعنا، رومارن، مریم‌گلی، مرزه، مرزنگوش، پونه کوهی، زوفا، آویشن، اسطوخودوس، بادرنجبوی اشاره کرد که هر کدام شهد و گرده متفاوتی دارند. 

گاوزبانیان: رنگارنگی در خدمت زنبور عسل

گاوزبانیان (Boraginaceae) خانواده‌ای از گیاهان گلدار هستند که به دلیل تنوع و فواید فراوانشان برای زنبورداری، در بین زنبورداران شناخته شده‌اند. این گیاهان با تولید شهد و گرده باکیفیت، تنوع گلدهی در فصول مختلف و سازگاری با آب و هواهای گوناگون، نقش مهمی در تغذیه و سلامت زنبور عسل ایفا می‌کنند.

گاوزبانیان، خانواده‌ای از گیاهان با 156 جنس و 2500 گونه، نقشی بی‌بدیل در زنبورداری ایفا می‌کنند. این گیاهان که بیشتر به صورت علفی و گاهی به صورت درختچه‌ای یا بالارونده دیده می‌شوند، با گل‌های رنگارنگ و عطر دل‌انگیز خود، زنبورها را به خود جذب می‌کنند و شهد و گرده فراوانی برای تغذیه آنها فراهم می‌کنند.

از جمله ویژگی‌های کلیدی گاوزبانیان می‌توان به گل‌آذین گرزن مارپیچ، گل‌های دو جنسی و منظم با 5 کاسبرگ، 5 گلبرگ، 5 پرچم و 1 تخمدان اشاره کرد. پرچم‌های این گیاهان رو به داخل هستند و میله‌های آنها اغلب در قاعده دارای دیسک حاوی شهد هستند.

اگر دوست دارید سالم بمانید و تجربه‌ای به یادماندنی از عسل طبیعی داشته باشیم لیست عسل‌های ما را ببینید. هم اکنون خرید می‌کنم.

گاوزبانیان در فصول مختلف سال گل می‌دهند و در آب و هواهای مختلف رشد می‌کنند. این تنوع، آنها را به گزینه‌ای ایده‌آل برای زنبورداران در سراسر جهان تبدیل کرده است.

برخی از مهم‌ترین گاوزبانیان برای زنبورداری عبارتند از: گل فراموشم نکن، گل گاوزبان، سینه‌دارو، هماور دارویی، زنگوله‌ای، سپستان، هلیوتروپیوم، آلکانا و گل عسلی. هر کدام از این گیاهان، با ویژگی‌های منحصر به فرد خود، فواید فراوانی برای زنبور عسل به ارمغان می‌آورند.

کاشت و نگهداری گاوزبانیان در زنبورستان، به زنبورداران کمک می‌کند تا از شهد و گرده باکیفیت این گیاهان بهره‌مند شوند و عسل و سایر محصولات زنبور عسل با ارزش غذایی بالا تولید کنند.

چتریان: چتر حمایتی برای زنبور عسل

چتریان (Apiaceae)، خانواده‌ای از گیاهان با 3000 تا 4500 گونه، در دنیای زنبورداری نقشی حیاتی ایفا می‌کنند. این گیاهان که بیشتر به صورت علفی و گاهی به صورت درختچه‌ای یا بالارونده دیده می‌شوند، با گل‌های کوچک و چتری مانند خود، شهد و گرده فراوانی برای تغذیه زنبور عسل فراهم می‌کنند.

از جمله ویژگی‌های کلیدی چتریان می‌توان به گل‌آذین چتری، گل‌های کوچک و منظم با 5 گلبرگ، 5 پرچم و 2 تخمدان اشاره کرد. گل‌های این گیاهان اغلب سفید یا زرد هستند و عطر و طعم دلپذیری دارند.

چتریان در فصول مختلف سال گل می‌دهند و در آب و هواهای مختلف رشد می‌کنند. این تنوع، آنها را به گزینه‌ای ایده‌آل برای زنبورداران در سراسر جهان تبدیل کرده است.

برخی از مهم‌ترین چتریان برای زنبورداری عبارتند از: هویج، جعفری، شوید، گشنیز، زیره، رازیانه، آنیسون و مرزه. هر کدام از این گیاهان، با ویژگی‌های منحصر به فرد خود، فواید فراوانی برای زنبور عسل به ارمغان می‌آورند.

کاشت و نگهداری چتریان در زنبورستان، به زنبورداران کمک می‌کند تا از شهد و گرده باکیفیت این گیاهان بهره‌مند شوند و عسل و سایر محصولات زنبور عسل با ارزش غذایی بالا تولید کنند.

باقلاییان: گنجینه‌ای از شهد و گرده برای زنبور عسل

باقلائیان (Fabaceae)، خانواده‌ای از گیاهان با 650 جنس و 18000 گونه، در دنیای زنبورداری به عنوان گنجینه‌ای از شهد و گرده شناخته می‌شوند. این گیاهان که بیشتر به صورت علفی و گاهی به صورت درختچه‌ای یا بالارونده دیده می‌شوند، با گل‌های رنگارنگ و عطر دل‌انگیز خود، زنبورها را به خود جذب می‌کنند و منبعی غنی از شهد و گرده برای تغذیه آنها فراهم می‌کنند.

از جمله ویژگی‌های کلیدی باقلاییان می‌توان به گل‌آذین پروانه‌ای، گل‌های نامنظم با 5 گلبرگ، 10 پرچم و 1 تخمدان اشاره کرد. گل‌های این گیاهان اغلب در رنگ‌های متنوعی مانند بنفش، آبی، سفید و زرد دیده می‌شوند و عطر و طعم دلپذیری دارند.

باقلائیا در فصول مختلف سال گل می‌دهند و در آب و هواهای مختلف رشد می‌کنند. این تنوع، آنها را به گزینه‌ای ایده‌آل برای زنبورداران در سراسر جهان تبدیل کرده است.

برخی از مهم‌ترین باقلاییان برای زنبورداری عبارتند از: نخود، لوبیا، عدس، یونجه، شبدر، ماش، بادام زمینی، سویا و گاربانزو. هر کدام از این گیاهان، با ویژگی‌های منحصر به فرد خود، فواید فراوانی برای زنبور عسل به ارمغان می‌آورند.

کاشت و نگهداری باقلاییان در زنبورستان، به زنبورداران کمک می‌کند تا از شهد و گرده باکیفیت این گیاهان بهره‌مند شوند و عسل و سایر محصولات زنبور عسل با ارزش غذایی بالا تولید کنند.

گلسرخیان: زینت‌بخش زنبورستان با شهد فراوان

گلسرخیان، خانواده‌ای از گیاهان با حدود 400 جنس و 4000 گونه، با گل‌های زیبا و درخشان خود، علاوه بر زینت‌بخشیدن به زنبورستان، نقش مهمی در تغذیه زنبور عسل ایفا می‌کنند. این گیاهان که اغلب به صورت درختچه‌ای یا بالارونده دیده می‌شوند، شهد فراوانی تولید کرده و زنبورها را به خود جذب می‌کنند.

از جمله ویژگی‌های کلیدی گلسرخیان می‌توان به گل‌های درشت و منظم با 5 تا 8 گلبرگ، پرچم‌های زیاد و تخمدان‌های متعدد اشاره کرد. گل‌های این گیاهان معمولا قرمز، نارنجی، صورتی و سفید هستند و درخشندگی خاصی دارند.

گلسرخیان در فصول گرم سال گل می‌دهند و با آب و هوای معتدل سازگاری خوبی دارند. کاشت این گیاهان در مناطق با زمستان‌های ملایم یا گلخانه‌ها برای زنبورداران توصیه می‌شود.

برخی از مهم‌ترین گلسرخیان برای زنبورداری عبارتند از: گل ختمی، گل صد تومانی، گل پاپیتال، گل ارغوان، پنیرک و گل نسترن. هر کدام از این گیاهان، با رنگ‌های متنوع و شهد فراوان، زنبورها را به چرا در زنبورستان ترغیب می‌کنند.

زنبورداران می‌توانند با کاشت گونه‌های مختلف گلسرخیان در زنبورستان خود، در فصول گرم سال از شهد باکیفیت این گیاهان بهره‌مند شوند و به رونق زنبورداری خود کمک کنند.

مرکبات: خانواده‌ای معطر با شهد فراوان برای زنبوران

مرکبات، دسته‌ای از گیاهان با حدود 60 جنس و 1600 گونه، با شکوفه‌های معطر و شهد فراوان، نقش مهمی در زنبورداری ایفا می‌کنند. این گیاهان که اغلب به صورت درختچه‌ای یا درختانی کوچک دیده می‌شوند، زینت‌بخش باغ‌ها و زنبورستان‌ها هستند و زنبورها را در فصل بهار به ضیافتی شیرین دعوت می‌کنند.

شهد و گرده فراوان، گنجینه‌ای برای زنبوران

درختان مرکبات در فصل شکوفه‌دهی، شهد و گرده فراوانی تولید می‌کنند که منبع غذایی ارزشمندی برای زنبور عسل است. شهد این گل‌ها، عسلی با طعم و عطر دل‌انگیز و خواص منحصر به فرد به ارمغان می‌آورد و گرده آنها سرشار از پروتئین، ویتامین و مواد معدنی است که برای تغذیه و پرورش لارو زنبور عسل ضروری می‌باشد.

تنوع و رنگ‌بندی بی‌نظیر

مرکبات با طیف وسیعی از رنگ‌ها، از جمله سفید، زرد، نارنجی و قرمز، جلوه‌ای زیبا به باغ‌ها و زنبورستان‌ها می‌بخشند. شکوفه‌های معطر این گیاهان، در کنار شهد و گرده فراوان، زنبورها را به خود جذب می‌کنند و به رونق زنبورداری در فصل بهار کمک می‌کنند.

مهم‌ترین مرکبات برای زنبورداری

از مهمترین مرکبات می توان به پرتقال، لیمو، گریبپ فروت، نارنج، بالنگ و بوهنه اشاره کرد که شهد و گرده خوبی تولید می کنند.

طبقه‌بندی گیاهان شهدزا: نگاهی از منظر رویشگاه

علاوه بر دسته‌بندی بر اساس خانواده گیاهان، می‌توان گیاهان شهدزای ایران را بر اساس منطقه رویشی نیز طبقه‌بندی کرد. این روش، تنوع و پراکندگی این گیاهان ارزشمند را به تصویر می‌کشد و در حفاظت از آنها و زیستگاه‌هایشان نقشی کلیدی ایفا می‌کند.

مناطق رویشی مهم گیاهان شهدزای ایران

کوه‌های البرز: این رشته‌کوه پهناور در شمال ایران، گنجینه‌ای از گیاهان شهدزای منحصر به فرد را در خود جای داده است. از جمله این گیاهان می‌توان به آلاله‌های رنگارنگ، زنبق‌های ظریف و لاله‌های چشم‌نواز اشاره کرد.

کویر مرکزی: در دل این منطقه خشک و بیابانی در مرکز ایران، گیاهان شهدزایی مقاوم به خشکسالی رشد می‌کنند. تاغ، اسفرمیز و گل محمدی، نمونه‌هایی از این گیاهان هستند که در شرایط سخت کویری، شهد فراوانی برای زنبوران عسل به ارمغان می‌آورند.

جنگل‌های زاگرس: این رشته‌کوه سرسبز در غرب ایران، میزبان تنوع بی‌نظیری از گیاهان شهدزای جنگلی است. بلوط‌های تنومند، ممرس‌های خوش‌بو و ارکیده‌های ظریف، زینت‌بخش این جنگل‌ها و منبع غذایی ارزشمندی برای زنبوران عسل هستند.

سواحل خزر: در امتداد سواحل شمالی ایران، گیاهان شهدزای ساحلی به چشم می‌آیند. بادرنجبویه دریایی با عطر دل‌انگیز، یاسمین‌های رمانتیک و گل ختمی‌های رنگارنگ، زیبایی این سواحل را دوچندان می‌کنند و در فصل بهار، زنبوران عسل را به ضیافتی شیرین دعوت می‌کنند.

طبقه‌بندی گیاهان شهدزای ایران بر اساس رویشگاه، به درک عمیق‌تر تنوع، پراکنش و اهمیت این گیاهان در اکوسیستم‌های مختلف کمک می‌کند. این دانش، گامی اساسی در جهت حفاظت از این گنجینه‌های طبیعی و زیستگاه‌های آنها به شمار می‌رود و زنبورداران را در انتخاب مناسب‌ترین مکان برای زنبورستان خود یاری می‌رساند.

جنگل‌های هیرکانی: این نگین سبز در شمال ایران، علاوه بر زیبایی خیره‌کننده، تنوع زیستی غنی را نیز در خود جای داده است. گیاهان شهدزای جنگل‌های هیرکانی، نقش مهمی در تغذیه زنبوران عسل در فصل بهار ایفا می‌کنند. از جمله این گیاهان می‌توان به گل گاوزبان، گل ختمی، تمشک، ازگیل و فندق اشاره کرد.

با شناخت گیاهان شهدزای هر منطقه و کاشت آنها در زنبورستان، می‌توان از شهد و گرده باکیفیت این گیاهان برای تولید عسل مرغوب و پرورش زنبورهای سالم و قوی بهره‌مند شد. حفاظت از این گیاهان و زیستگاه‌هایشان، ضامن بقای زنبور عسل و رونق زنبورداری در ایران خواهد بود.

به طور كلي گياهان شهدزا را از نظر توليد شهد مي توان به چهار گروه عالي،خوب،متوسط و ضعيف تقسيم نمود كه در زير به تعدادي از انها اشاره ميشود.

شناخت دقیق گیاهان مورد علاقه زنبورعسل و نقاط پراکنش آنها و همچنین فنولوژی (به ویژه زمان گلدهی) از ابزارهای مهم برنامه ریزی جهت حفظ و جلوگیری از تخریب پوشش گیاهی و توسعه زنبورداری در مناطق مختلف  است. ما ذیلا گیاهان با شهد متفاوت حضورتان تقدیم می کنیم.

برخی از گیاهان غول شهد هستند که به ستارگان دنیای شهدخیزان معروف هستند.

1- گیاهان گروه میوه های هسته دار از تیره گلسرخیان 

گیاهان با شهد خوب

گیاهان با شهد متوسط

گیاهان با شهد پایین

جمع‌بندی

در این مقاله، ما به بررسی اهمیت شناخت و طبقه بندی گیاهان شهدزا برای زنبورداران پرداختیم. این گیاهان منبع غذایی مهمی برای گرده افشان ها مانند زنبورها، پروانه ها، مگس ها و پرندگان هستند. ما خانواده های مختلف گیاهانی که شهد و گرده تولید می کنند را معرفی کردیم، از جمله نعنائیان، گاوزبانیان، چتریان، باقلاییان، گلسرخیان و مرکبات. همچنین به اهمیت شناخت گیاهان مورد علاقه زنبورعسل و نقاط پراکنش آنها و همچنین فنولوژی (به ویژه زمان گلدهی) به عنوان ابزارهای مهم برنامه ریزی جهت حفظ و جلوگیری از تخریب پوشش گیاهی و توسعه زنبورداری در مناطق مختلف اشاره کردیم.

در لینک های زیر شما مطالب بیشتری از گیاهان شهد زای ایران و جهان را مشاهده خواهید کرد. برای مطالعه بیشتر بر روی لینک های زیر کلیک کنید.

گونه های شهدزای پارک خجیر

شکوفه‌های بهاری: قلب تپنده زنبورداری و عسل ارگانیک

گیاه شگفت انگیز راعی

چگونه ساختار گل‌ها به ما در درک زیبایی طبیعت کمک می‌کند؟

شهد و گرده مرکبات شهد و گرده مرکبات

آشنایی با درخت کنار

بررسی شهد گیاهان گروه میوه های هسته دار 

گل آفتابگردان: دوست زنبورها

شهد چیست؟